Gazete Emek- Adana’daki SASA fabrikasında önce iplik bölümündeki DİSK/Tekstil’i, sonra petrokimya bölümündeki Petrol-İş’i tasfiye eden Erdemoğlu Holding, şimdi de Petrol-İş’in yeniden örgütlenmesini engellemek için iş kolu değişikliği yaptı, petrokimya iş kolundaki bölümleri tekstil-dokuma-deri iş koluna geçirdi. Sadece bir SASA işçisinden aylık 862 bin TL kâr elde eden Erdemoğlu Holding, planını zaman içerisinde hayata geçirdi: İşçiler düşük ücretli fabrika sendikasız...
Polyester, elyaf, filament iplik üretilen SASA, 58 yıllık tarihinde katlana katlana büyüdü. SASA, 2022 yılında 10.59 milyar liralık net kârıyla İstanbul Sanayi Odasının (İSO) hazırladığı Türkiye’nin En Büyük 500 Sanayi Kuruluşu (İSO 500) listesinde 22. sıraya yerleşti. Aynı dönem SASA Patronu İbrahim Erdemoğlu, ABD merkezli Forbes’in hazırladığı dünyanın en zenginleri listesine göre 1.8 milyar dolarlık servetiyle dünyanın 1645. Türkiye’nin ise 8. zengini oldu. Economist dergisinin hazırladığı Türkiye’nin En Zengin 100 Kişisi ve Ailesi-2023 listesinde; bünyesinde SASA, Merinos Halı, Dinarsu ve Padişah Halı’yı bulunduran Erdemoğlu Holding de 3 sıra atlayarak 10. sırada yer aldı. SASA 2023'te de 29. sıradan İSO 500 listesine girdi.
BİR İŞÇİ PATRONA AYDA 862 BİN KAZANDIRIYOR
İbrahim Erdemoğlu zenginler listesinde adım adım yükselirken, SASA’da çalışan işçiler ise adım adım kaybetti. Öyle ki gelinen nokta da işçilerin sendika hakları bile ellerinden alındı.
SASA’da teknolojik atılımlar ve yenilenmelerle üretim artırılırken, ‘iş gücü verimliliği’, aslında sömürü de artıyor. Buna karşılık ‘işçilik maliyetinde’ ise azalma var. İşe alınan genç ve kalifiye işçilere asgari ücretin biraz üzerinde ücret ödenen SASA’da birkaç yıl öncesine kadar ‘işçilik maliyeti’ yüzde 5.97’yken, şu an bütün kalemler dahil (giydirilmiş ücret, ulaşım, yemek, sağlık, işçi ücreti, işçi sağlığı ve güvenliği) yüzde 2 civarında.
Erdemoğlu’nun SASA’yı satın aldığı 2015’te net kâr marjı yüzde 6’ydı. 2023’e gelindiğinde bu oran yüzde 39.3 oldu. 2024’ün ilk çeyreğinde ise yüzde 100.6 olarak gerçekleşti. SASA 2024’ün ilk çeyreğinde 10 milyar 726 milyon 72 bin lira kâr elde etti. Yani 4 bin 148 işçinin çalıştığı SASA’da Erdemoğlu Holding, bir işçiden aylık 862 bin TL kâr elde etti. SASA’nın kâr ve ciro rakamları işçilerin yüzüne haykırıyor: Patron zenginleştikçe işçiler yoksullaşıyor...
İLK GOL SASA’YI İŞ KOLLARINA BÖLMEK
Sendikanın olduğu dönem ücretlerle asgari ücret arasındaki makasın açık olduğu SASA’da şimdiki ücretler ise asgari ücret düzeyinde. Asgari ücretten gerçekten fazla alan işçilerin sayısı iki elin parmaklarını geçmiyor. Her geçen gün büyüyen SASA’da işçilerin içinde bulunduğu durumu yine işçiler anlatıyor: “Eskiden bankalar kredi çekenlerden SASA işçisinin kefil olmasını isterdi. Şimdi bankalar SASA işçisine kredi vermiyor.”
Patron (Sabancı) ‘ilk golü’ SASA’yı iki iş koluna bölmek oldu. Daha önce petrokimya iş kolunda olan SASA’da Petrol-İş 21 toplu iş sözleşmesi imzaladı. Üstelik işçiler 8 kez greve çıktı. SASA’nın eski sahibi Sabancı, bütün uğraşlarına rağmen işçileri sendikasızlaştıramayınca, bunun üzerine yıllar süren bir iş kolu davası başladı. Bu süreç fabrikanın ikiye bölünerek dokuma-tekstil bölümünde DİSK/Tekstil’in örgütlenmesiyle devam etti.
SENDİKAYI BİTİRMENİN SİNSİ PLANI
2015’te SASA’yı Sabancı’dan satın alan Erdemoğlu ise işçileri örgütsüz bırakmak için sonraki adımları attı. Erdemoğlu önce dokuma bölümünü hedef aldı. DİSK/Tekstil’in baştemsilcisi başta olmak üzere öne çıkan işçileri insan kaynaklarına aldı.
Ayrıca Petrol-İş üyesi işçiler sözleşmeleri gereği 6 gün çalışıp 2 gün izin yapıyordu. Ancak DİSK/Tekstil üyeleri 6 gün çalışıp 1 gün izin yapıyordu. DİSK/Tekstil SASA dokuma bölümünde yetki alıp defalarca sözleşme yapmıştı ama bu 4’lü sistemi uygulatamamıştı. Erdemoğlu bunu bir imkan olarak kullandı. Bu talebin karşılanması karşılığında işçiler sendikadan istifa etmelerini istedi. İşçiler için bu şart “İstifa etmezsek işten atılırız” anlamına geliyordu. Bu Erdemoğlu’nun dokuma bölümündeki son ve başarılı darbesi olmuştu.
Dokumanın ardından petrokimya bölümünü hedef alan Erdemoğlu, işçilere mavi boncuk dağıttı; taşeronları kadroya aldı, sendikasız işçilere sendikalılara verilen hakları verdi. Son olarak sendikasızlara asgari ücrete zam yapılan dönemlerde zam yaptı. Sendikasız çalışmanın sendikalı çalışmaktan daha avantajlı olduğunun lanse edilmesiyle Petrol-İş de bitirilmiş oldu.
Erdemoğlu sendikalardan kurtulduktan sonra da kaşıkla verdiğini kepçeyle geri almaya başladı. Erdemoğlu sendikayı bitirmek için ücretleri yukarıda eşitlerken, zaman bu eşitliğe aşağıda rastlandı, ücretler asgari ücret düzeyine geriledi.
SASA’DA YENİDEN TEK İŞ KOLU DÖNEMİ
İşçileri sendikadan istifaya zorlayan Erdemoğlu Holding, petrokimya iş kolundaki üretim tesisini dokuma, hazır giyim, deriye geçirdi. Duruma tepki gösteren Petrol-İş Adana Şube Başkanı Bülent Kılıççıoğlu, SASA’nın apaçık bir şekilde sendika düşmanlığı yaptığını söyledi. Devletten ‘süper teşvik’ alan SASA’nın kendi iş kollarında olduğunu vurgulayan Kılıççıoğlu, iş kolu tespit kararına karşı hukuki girişimde bulunduklarını ve iptal başvurusu yaptıklarını duyurdu.
SENDİKA GİTTİ İŞÇİLER HAK KAYBI YAŞIYOR
Sendikanın bitirildiği SASA’da şimdi toplu sözleşme yok. Sendikasızlaştırmanın sonuçlarını aktaran bir işçi, “Sendika olmayınca 7’li sisteme geçecekler. Hafta tatilimiz bir güne düşecek. Sendikalı işçi 6 gün çalışıyordu 2 gün tatil yapıyor. Gece vardiyasında çalıştığında ise 3 gün tatil yapıyordu. Resmi ve dini bayramlarda çalıştığımız zaman 3 yevmiye alıyorduk. Pazar günü çalışan sendika üyesine çift yevmiye ödeniyordu. Sendikalı işçilerin kıdem günü 47 gün üzerinden hesaplanıyordu. Bundan dolayı 30 yıl çalışan sendikalı bir işçi, sendikasız işçiden 300-400 bin kadar fazla tazminat alıyordu. Bugün SASA’da işçiler kendisini güvende hissetmiyor. Fabrikada işçiler çeşitli statülerde çalıştırılıyor. Kimine 6 aylık, kimine 9 aylık, kimine 1 yıllık bireysel iş sözleşmesi yapılıyor. Bu süreler dolunca işten atılırım, sözleşmem yenilenmez diye işçiler korku ile çalışıyor."
İŞÇİ TEMSİLCİLERİ İŞTEN ATILDI
SASA’da iki sendikayı bitiren Erdemoğlu Holding, işçilerin yaşadıkları sorunları iletmeleri için aralarında temsilci seçmelerini istedi. Ancak sendikasız dönemde işçi temsilcisi olan iki kişi de işten atıldı. Bu iki işçi temsilcisinin atılma nedenleri, düşük ücret zammına karşı imza toplayan 700 işçinin taleplerini iletmeleriydi. O dönem Evrensel’e konuşan İşçi Temsilcisi Ali, “Sendika olmadığı için iş yeri işçi temsilcisi belirlensin dedi. Ben yapılan seçimle işçi temsilcisi oldum. İşçilerle işveren görüşme olanağı sağlasın, işçilerin sorunlarını, şikayetlerini işverene iletelim istedik. Ama bunu yaptık diye bizi işten attılar” demişti...
PATRON BORSAYI GÖSTERDİ OLAN İŞÇİYE OLDU
SASA’da sendikayı bitiren Erdemoğlu, işçilere borsayı gösterdi. İşçilere “Fabrikaya ortak oluyorsunuz” sözlerinin aşılanması “Hak istersek, grev yaparsak bizim kağıtların da değeri düşer” duygusunu da yarattı. Kısa zaman önce SASA hisselerindeki artış öyle bir dalga yaratmıştı ki işçiler de buna kapıldı. Bir zamanlar 180 TL’yi gören SASA hisseleri 60 TL ortalamalarda seyretmişti. 50 lira ve üzerinden fiyatla alan işçiler yüzde 20-30 arasında kayıp yaşadı.
PETROL-İŞ ESKİ ŞUBE BAŞKANI PATRONA ÇALIŞTI
SASA Sabancı’dayken işçi olarak çalışan Abdülmecit Dönmez, önce Petrol-İş Şube Yönetimine girdi, 2011’de de şube başkanı oldu. Daha sonra seçimleri kaybeden Dönmez, emekli olmasına rağmen SASA’ya vardiya amiri yapıldı. Dönmez’in o dönem yeni görevi iş disiplinine uymayan işçilerin fotoğrafını çekerek patrona şikayet etmek, patronla el ele verip sendikayı bitirmek oldu.
İŞÇİLERİN MALİYETİ DE HAZİNEDEN KARŞILANIYOR
Erdemoğlu işçilerin ürettiği artı değere el koyarak büyürken, maliyetleri de hazineden karşılıyor. SASA’nın Kamuyu Aydınlatma Platformuna (KAP) yaptığı açıklamaya göre PTA ve polimer cips yatırımında elektriği, SGK primi işveren hissesini devlet ödüyor! 50 milyon lirayı aşmamak üzere SASA’nın 10 yıla kadar enerji tüketim harcamalarının yüzde 50’sini ‘enerji desteği’ adı altında devlet ödüyor. SASA’nın vergilerine muafiyet de uygulanıyor. 10 yıllık gelir vergisi stopajı, azami 30 milyon liralık nitelikli personel destekleri alıyor.
SASA’nın 2024 yılı içerisinde faaliyete geçecek olan polyesterin ham maddesi olan saflaştırılmış tereftalik asit (PTA), polimer cips ve elyaf üretim tesisi yatırımlarına gümrük vergisi muafiyeti, KDV istisnası, yüzde 80 oranında kurumlar vergisi indirimi, 7 yıl boyunca sigorta primi işveren hissesi desteği, faiz desteği gibi destekler uygulanıyor. Bu kapsamda SASA’dan 4.5 milyar liralık vergi alınmadı. Gelirlerin yüzde 98’i dolar ve avro cinsinden olan SASA, faiz geliri ve geçmiş dönem kâr transferi de eklenince ilk çeyrekte 10 milyar 726 milyon lira kazandı. SASA işçileri ise gelir vergisinin yanı sıra, KDV, ÖTV, harçlar gibi dolaylı vergilerle de tükettiği her ürün için yeniden vergi vererek çifte vergilendirmeye maruz kalıyor
Kaynak: Evrensel